Berglín GK og rækjuverð og útflutningur
Það er ekki mikið um að áhafnir skipa sigli þeim í höfn og neiti að halda áfram veiðum, en það gerði áhöfnin á Berglínu GK í sumar eftir skipverjar á togaranum
neituðu að sætta sig við þriðjungs verðlækkun á rækjunni og silgdu því togaranum til hafnar í Njarðvík þar sem að togarinn var í tæpar 4 vikur.
Útgerðin bar við að að útaf covid þá væru markaðir í frosti og lítið um að vera í sölu. þrátt fyrir það þá voru flutt út alls 973 tonn af pillaðri rækju, núna í sumar. og verð í pundum var lægra enn árið 2019
enn hærra í krónum talið útaf veikingu krónunnar og fékkst því meira fyrir vöruna þótt að punduð hefði falið niður
í Morgunblaðinu mánudaginn 14.september árið 2020 þá er birt grein eftir þá Árna Bjarnason formanns félags skipstjórnarmanna og Árna Sverrisson framkvæmdastjóri félags skipstjórnarmanna.
og hérna er greinin þeirra birt í heild sinni.
Greinin hefst hérna.
..
Sjálfsagt eru flestir búnir að gleyma því þegar áhöfn rækjutogarans Berglínar GK 300 neitaði að sætta sig við þriðjungs verðlækkuns á rækju með því að sigla til heimahafnar.
Öll aðkoma rækjuútgerða landsins, samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi og oddamanns úrskurðarnefndar eru vægt til tekið mjög ámælisverð og til þess fallinn að staðfesta hversu handónýtt
fyrirkomulag við búið við þegar kemur að úrlausn ágreiningsmála á þeim vettvangi.
Að lokinni yfirgripsmikilli yfirferð og öflun gagna fannst okkur einboðið að birta opinberlega upplýsingar úr gögnum sem aflað hefur verið til að fá raunsanna mynd af þróun mála á rækjumarkaði.
Samantekt úr skýrslu Sea Data Center á útflútningu á pillaðri kaldsjávarrækju frá 1.janúar 2019 til júlí 2020.
félag skipstjórnarmanna fékk Sea Data Center til að taka saman skýrslu um þróun útflutnings á pillaðri rækju frá íslandi ( magn og verð) fyrir ofangreint tímabil.
Ástæðan fyrir samantektinni var óánægja með úrskurð oddamanns of fulltrúa útgerðarinnar í máli U1/2020. Í úrskurðinum var ekki tekið tillilt til raka fulltrúa sjómanna fyrir mun minni verðlækkun, þar sem meðal annars var bent á
útflutningstölur frá Hagstofu Íslanda. Í úrskurði Ú1-2020 var staðfest yfir 30% verðlækkun á rækjuverði til sjómanna á vertíðinni sumarið 2020. í upphafi rækjuvertíðar vorið 2020 töldu útgerðarmenn rækjuskipa að aðstæður í greininni
væri þannig að þeir yrðu að lækka verð til sjómanna um og yfir 30% frá árinu 2019 vegna þess að verðhrun hefði orðið á rækju, markaðir væru frosnir og enginn útflutningur á rækju. Ástæðuna sögðu þeir afleiðingar af Covið.
Sjómenn hefði engan möguleika´aða véfengja þetta og skrifuðu í einhverjum tilfellum undir um og yfir 30% verðlækkun frá því árið 2019. Sjómenn voru ósáttir við lækkunina og buðu upp á þann möguleika að verð yrði leiðrétt síðar þegar
opnaðist fyrir útflutning og afurðaverð lægi fyrir. því var hafnað.
Það skal tekið fram að sjómenn hafa alla tíð agert sér grein fyrir því að ef afurðaverð lækkað, þá lækkar hlutur þeirra. Það skal einning tekið fram að sjómenn og fulltrúar þeirra í stéttarfélögum voru efins um svo mikla verðlækkun
á afurðum sem síðar hefur komið í ljós að reyndist rétt.
2 verksmiðjur og 5 skip
Það skal tekið fram að málið snýst í grunninn um tvær rækjuverksmiðjur og fimm rækjuveiðiskip. Þ.e.a.s Meleyri á Hvammstanga sem er í eigu Nesfisks í Garði sem á skipin Sóley Sigurjóns GK og Berglínu GK. hjá Meleyri landaði líka togarinn
Klakkur ÍS sem er í eigu ósylds aðaila. Hjá rækjuverksmiðjunni Ramma ehf á Siglufirði þá landar Múlaberg SI í eigu sama aðila og Vestri BA í eigu óskylds aðila. SJómönnum og fulltrúum stéttarfélaganna fannst skjóta skökku við að á sama
tíma og útgerðir töldu að verð þyrfi að lækka um og yfir 30%, það væri enginn sala og markaðir frosnir, þá væru þeir að fá að falast eftir meira hráefni til vinnslu.
Þess utan var orðrómur um að verð til Klakks IS og Vestra BA væri hærra en til skipanna í eigu útgerðanna verksmiðjanna.
Berglín GK
til að gera langa sögu stutta þá sætti áhöfn Berglínar GK sig ekki við þetta, neitaði að skrifa undir hætti veiðum og silgdi skipinu til Njarðvíkur 17.júni 2020. Málinu var vísað til úrskurðarnefndar 1.júlí 2020. Úrskurðarnefnd komst ekki að niðurstöðu
þannig að oddamaður varð að úrskurða í málinu. Oddamaður átti að úrskúrða í síðasta lagi 25.júlí, en úrskurður féll ekki fyrr enn 18 ágúst sem er fordæmalaust.
Úrskurður oddamanns byggðist á þeim verðsamningum sem höfðu verið gerðir undir afarkostum útgerða skipanna, um og yfir 30 % verðlækkun og ekkert tillit tekið til talna frá Hagstofu Íslands sem byggjast á
útflutningsgögnum rækjuverksmiðjanna. í útflutningstölum Hagstofu Íslands kemur fram að það var flutt úr rækja samtals 1230 tonn á þremur mánuðum í maí, júní og júlí og útfluningsverð hafi ekki lækkað í íslenskum krónum heldur hækkað.
til að fá staðfestingu á ofangreindu fengum við Sea Data Center til að skoða útflutningstölur ( magn og verð) frá íslandi og öðrum löndun á pillaðari rækju á Bretlandsmarkað sem er helsti markaðurinn.
Úr samantekt Sea Data Center.
Útflutningur á pillarði kaldsjávarrækju frá Íslandi til Bretlands
Útflutningur á pillaðari kaldsjávarrækju frá Íslandi til Bretlands var á árinu 2019 á bilinu 312 til 737 tonn á mánuði með þeirra undantekningu að í október 2019 voru flutt út 1692 tonn. á árinu 2020 hefur útflutningur verið á bilinu 236 til 786
tonn á mánuði, í júlí 2020 voru flut tút 390 tonn. meðalútflutningur ársins 2019 var 540 tonn á mánuði. Meðalútflutingur janúar til júlí 2020 er 483 tonn, sem sýnir að Bretlandsmarkaður er fjarri því að vera frosinn.
Meðalútflutningsverð á rækju frá Íslandi var lægra en meðalverð frá samanburðarlöndum flesta mánuði, frá janúar 2019 til janúar 2020. En frá febrúar 2020 hefur meðalverð frá Íslandi verið hærra og var 5% yfir meðalverði í júní 2020.
Þegar litið er til innflutningsverð frá Bretlandi þar sem tölur frá Rússlandi eru einnig með, þa´er verðmunur sem er jákvæðari, en þar er Ísland 13% yfir meðallagi í júní 2020.
Varðandi verðþróun á Bretlandsmarkaði þá var meðal útflutningsverð ársins 2019 7,68 pund á kílí (1332 kr ísl) samanborið við 7,05 pund (1223 kr ísl) til júlí 2020, Verð í júlí 2020 var 6,78 pund/kg, (1176 kr ísl)
Meðalverð ársins 2019 í íslenskum krónum var 1202 kr/kg, samanborið við 1204 kr/kg tímabilið janúar til júlí 2020. meðalverð í júlí 2020 var 1189 kr/kg .
Þetta sýnir svart á hvítu að rúmlega 30% verðlækkun á verði til sjómanna á vertíðinni 2020 var óraunhæf og er óútskýrð af hálfu fyrirtækjanna.
Þjófnaður
Í framhaldi af þessu vill svo óheppilega til að óprúttnir aðilar stálu tveimur tonnum af rækju úr frystigámi Meleyrar á Hvammstanga. Haft var eftir verkefnisstjóra vinnslunar í fjölmiðlum að verðmæti þýfsins hefði verið á bilinu 5 til 6 milljónir króna,
sem þýðir þá að verð hafi verið á bilinu 2500 til 3000 kr/kg. Þetta ætti að vera umhugsunarefni fyrir þá sem málið varðar.
Niðurstaða
Þegar skoðaður er samanlagðu útflutningur á rækju frá Íslandi, Kanada, Danmörku (Grænlandi) og Noregi til Bretlands sést að bæði hefur verð í pundum lækkað og útflutt magn hefur minnkað.
Hinsvegar er skoðaður er útflutningur á rækju frá Íslandi eingöngu sést að magn hefur minnkað, en útflutningur er samt sem áður töluverður. 236 tonní maí, 347 tonn í júní og 390 tonn í júlí. það er einmitt mánuðurinr sem sagt var að
markaðir væru frosnir og enginn útflutningur í gangi.
Meðalverð pr/kg árið 2019 var 7,368 pund. Meðalverð pr/kg janúar til júlí 2020 er 7,12 pund. Meðalverð árið 2019 er 1155 kr /kg og í janúar til júlí 2020 er meðalverðið 1217 kr kg
með öðrum orðum, meðalverð hefur lækkað um 3,5% í pundum en hækkað um 5,4% í íslenskum krónum sökum veikingar krónunnar. á þetta höfum við fulltrúar sjómanna bent í úrskurðarnefnd án þess að nokkurt tillit væri tekið til þess.
Það er ljós að það verklag að hver áhöfn semji sérstaklega um fiskverð/rækjuverð við útgerðmanns án aðkomu stéttarfélags gengur ekki upp.
í komandi kjarasamingsviðræðum verður að finna annað fyrirkomulag á verðmyndum. affarasælast væri að verð myndaðist á frjálsum markaði, fremur en í viðskitpum á millri skyldra aðila, þar sem veiðar og vinnsla eru á sömu hendi.,
Lágmarksverð í beinum viðskiptum á mili skyldra aðila á þorsku, ýsu, ufsa og karfa er í dag ákvarðað sem hlutfall af makaðsverði á innlendum fiskmörkuðum með tengingu við afurðaverð,
það fyrirkomulag hefur gengið ásættanlega þótt það sé ekki fullkomið. Fyrir viðskipti á milli skyldra aðila með annan sjávarafla þarf að finna ásættanlega leið sem traust ríkir um á verðmyndum til sjómanna.
Að lokm vörpum við fram þeirri spurningu hvort úrskúrður Ú1-2020 frá því í ágúst s sé endanleg niðurstaða í málinu.
að okkar mati væri eðlilegt og sanngjarnt að útgerðir leiðréttu uppgjör áhafna til samræmis við raunverulegt afurðaverð.
Berglín GK mynd Arinbjörn Eiríksson